Czy można podróżować w czasie? Człowiek marzy, by opanować czas, dlatego odtwarza przeszłość. Do sposobów poznania przeszłości należą badania historyczne. Poznając przeszłość Brzezia nad Odrą chętnie sięgamy do opracowania ks. Augustyna Bogusława Weltzla “Chronik der Parochie Pogrzebin”. Dlatego wdzięczni jesteśmy Towarzystwu Miłośników Ziemi Raciborskiej, że ogłosiło 1997 rok, rokiem pamięci ks. dra Augustyna Weltzla.
Dziś można stwierdzić, że wiele wiadomości z przeszłości Górnego Śląska bez ks. Weltzla nie byłoby znanych, tym bardziej, że na skutek późniejszych wydarzeń wojennych i zmian na tych terenach po 1945 roku, wiele z dokumentów, które on jeszcze znał i mógł wykorzystać, dziś już nie istnieje. Z podziwu godną wytrwałością prowadził ks. Weltzel badania materiałów archiwalnych, poznawał dzieła historyczne dotyczące historii lokalnej. Osobiście zwiedzał opisywane miejscowości, oglądał kościoły i ich wyposażenie. Tak było także w przypadku naszej miejscowości.
Trzeba nam przypomnieć, że w 1997 roku przypada: 180 rocznica urodzin, 155 rocznica święceń kapłańskich, 140 rocznica przybycia na ziemię raciborską i objęcia parafii w Tworkowie oraz 100 rocznica śmierci ks. Weltzla, jednego z znanych śląskich historiografów.
W rok poświęcony Jego pamięci pragnie się także włączyć Brzeski Parafianin. W numerach b.r. będziemy zapoznawali Czytelników ze wspomnianym już opracowaniem.
Ten zasłużony dla historii Śląska kapłan urodził się 9.04 1817 roku w Jelczu na Dolnym Śląsku, który parafialnie przynależał do parafii Miłoszyce. Wychował się w wielodzietnej rodzinie Karola – gajowego u hrabiego Saurma – Jeltsch i Anny zd. Adam, która była córką muzyka z Olesna. Cała rodzina mieszkała w leśniczówce Rodzice jego posiadali dar głębokiej wiary i przywiązania do Kościoła.
Od siódmego roku życia uczęszczał do jednoklasowej szkoły w rodzinnej miejscowości. Zdolnościami i pilnością swoją sprawił, iż kierownik szkoły nakłonił rodziców, by dalej Augustyna kształcili. W roku 1829 podejmuje naukę w szkole św. Wincentego we Wrocławiu, gdzie wykazał się gorliwością w nauce. Następnie w latach 1830 – 1838 uczęszczał do gimnazjum św. Michała także we Wrocławiu. Był dobrym uczniem, żywym, towarzyskim i koleżeńskim. Po otrzymaniu świadectwa maturalnego, pragnął kształcić się da lej, został 26.10.1838 roku przyjęty na Uniwersytet Wrocławski, gdzie studiował filozofię i teologię.
Według ówczesnych zasad, kandydaci do stanu duchownego odbywali studia teologiczne na – utworzonym w 1811 roku na nowo na bazie dotychczasowego Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą- ponad wyznaniowym uniwersytecie państwowym, który miał pięć wydziałów, a wśród nich teologię katolicką. Już kilka razy pisaliśmy w BP o tym, że kapłani studiowali na Uniwersytecie Wrocławskim. Powstaje pytanie: jak doszło do jego założenia?, jak przebiegały studia teologiczne i droga do kapłaństwa w owych czasach?
W 1703 roku dotychczasowa szkoła jezuitów we Wrocławiu została decyzją cesarza Leopolda podniesiona do rangi uniwersytetu. Od swego założyciela otrzymał nazwę Leopoldina. Zajęcia dydaktyczne prowadzili sami jezuici. Po kasacie zakonu w 1773 roku, decyzją króla pruskiego Fryderyka II, za zgodą władz kościelnych została z byłych jezuitów utworzona “Korporacja Księży Królewskiego Instytutu Szkolnego dla Śląska”. Miała ona być uzupełniana księżmi spośród kleru diecezjalnego. W 1800 roku Korporacja została rozwiązana a uniwersytet podporządkowano „Królewsko – Pruskiej Katolickiej Szkolnej Dyrekcji dla Śląska”. Tym samym profesorowie stali się pracownikami państwowym:. Stosownie do wymogów czasu, nowa dyrekcja wprowadziła program studiów, który 1.08.1801 roku został ogłoszony jako „Plan studiów i wychowania dla uniwersytetu we Wrocławiu”, obowiązywał on do 1811 roku, czyli do momentu połączenia uniwersytetu we Wrocławiu z uniwersytetem we Frankfurcie. To scalenie dwóch dotąd odrębnych
uczelni okazało się konieczne po otwarciu w 1810 roku Uniwersytetu Wilhelma Humbolta w Berlinie.
Po ukończeniu studiów uniwersyteckich kandydat do kapłaństwa wstępował – według ustaleń władzy kościelnej z 1823 roku – do alumnatu, gdzie przez rok przygotowywał się do przyszłej pracy pod względem ascetyczno- duszpastersko – liturgicznym. W czasie studiów uniwersyteckich studenci teologii mieszkali prywatnie na mieście lub w bursie biskupiej, dopiero od 1895 roku obowiązywało zamieszkanie w Konwikcie Teologicznym.
Augustyn Weltzel w latach 1838 – 1841 studiował teologię na Uniwersytecie Wrocławskim, zaś od października 1841 do maja 1842 przebywał w alumnacie. W czasie studiów uniwersyteckich szczególnie interesował się historią. Także w czasie zajęć lektoratu na uniwersytecie i w alumnacie pogłębiał znajomość języka polskiego, który znał z domu rodzinnego i stron rodzinnych, gdzie do 1840 roku w czasie nabożeństw był stosowany Miał bowiem świadomość, że zarówno praca duszpasterska jak i nauczanie na Śląsku bez znajomości języka polskiego byłoby nie do pomyślenia.
Święcenia kapłańskie przyjął z rąk ks. bpa Daniela Latusska, ówczesnego sufragana wrocławskiego, w dniu 8.05.1842 roku, w kościele kolegiackim św. Idziego we Wrocławiu. Następnego dnia odprawił Mszę św. prymicyjną w kaplicy maryjnej katedry wrocławskiej.
Po święceniach rozpoczął pracę duszpasterską jako wikariusz w Szczecinie, obsługując również kościoły garnizonowe na Pomorzu i we wschodniej Brandenburgii. Wykazywał zainteresowania dziejami kościelnymi Pomorza Zachodniego i pisywał drobne artykuły do miejscowej prasy.
Po czternastu latach pracy na terenie Pomorza ks. Weltzel zapragnął podjąć samodzielną pracę proboszczowską na terenie śląska. Pragnienie swoje zrealizował w dniu 14.08.1857 roku, gdy biskup wrocławski zamianował go samodzielnym duszpasterzem w parafii tworkowskiej. Wprowadzenie nowego proboszcza odbyło się 22.09.1857 roku, a przewodniczył mu dziekan raciborski ks. F. Heide. Przez 40 lat prowadził parafię, dbając zarówno o należyty poziom pracy duszpasterskiej, jak również o pogłębienie swej wiedzy historycznej. Pobyt w Tworkowie zaowocował wzmożonym wysiłkiem w dziedzinie badań historycznych nad dziejami Górnego Śląska.
Ks. Weltzel pracował w parafii sam, dlatego musiał być bardzo zdyscyplinowany, by podołać wszystkim obowiązkom. Był gorliwym kapłanem, duszpasterzem wyrozumiałym i pobłażliwym, ale w sprawach zasadniczych niezłomnym. Był bardzo bezpośredni, bez pozy, z sercem na dłoni. Życie proboszczowskie i pracę duszpasterską ujmował jakby na czterech poziomach- piętrach.
Pierwsze piętro to wiedza religijna proporcjonalna do sytuacji, w której znajdował się człowiek. Ks.Weltzel przekazywał wiedzę religijną, budował wiarę swych parafian przez kazania, nauki katechizmowe i katechizację. Sam katechizował. Wszystkie dzieci z parafii podzielił na trzy grupy. Pierwsza-to dzieci przygotowujące się doi Spowiedzi i Komunii św., druga, to dzieci średnie, trzecia starsze. Każda grupa miała tygodniowo po cztery lekcje. Solidnie także przygotowywał się do katechizacji, jak świadczą o tym protokoły powizytacyjne, oceniające go jako duszpasterza wymagającego, gorliwego i sumiennego. Był chętnie słuchanym kaznodzieją, dlatego zapraszano go z kazaniami okolicznościowymi na odpusty, jubileusze, pogrzeby i różnego rodzaju uroczystości.
Drugi poziom to kult, oddawanie czci Panu Bogu. Ks. Weltzel stawiał Mszę św. na naczelnym miejscu życia wspólnoty parafialnej. W tygodniu Mszę św. odprawiał, w porze letniej o godz. 6,00, w miesiącach zimowych o godz. 7,00, przeważały intencje za zmarłych. Natomiast w niedzielę i święta za zgodą władzy kościelnej odprawiał o godz. 9,00 i była ona ofiarowana za członków bractw. Suma o godz. 10,00 była śpiewana i ofiarowana za parafian, zawsze było wygłaszane kazanie. Nabożeństwa popołudniowe były o godz. 14,00, kończyły się błogosławieństwem sakramentalnym i zmieniały swój układ w zależności od okresu liturgicznego.
Trzeci nurt życia parafialnego to moralność- wprowadzenie zasad wiary do życia codziennego, to etyka życia rodzinnego, oparta na wartościach chrześcijańskich. Formował swoich parafian przez sakrament pokuty, był dobrym, cierpliwym i wyrozumiałym spowiednikiem. Do konfesjonału zasiadał na półgodziny prze Mszą św. i miał wielu penitentów. Przykładał także należną uwagę do spotkań z Bractwami, w małej grupie miał łatwiejszy wpływ formacyjny na ich członków i ich rodziny. Istniały w parafii następujące Bractwa: Najśw. Opatrzności Bożej, Grobu Świętego, Świętej Rodziny, Świętego Michała i Różańca św.
Oprócz funkcji ściśle kapłańskich i badań historycznych, także sprawy administracyjne muszą być odnotowane. Wszystkie dokumenty parafialne były wzorowo prowadzone. Remonty na bieżąco przeprowadzane. W ciągu swego proboszczowania ks. Weltzel wykazał się licznymi pracami, dzięki którym zarówno stan materialny parafii jak też poziom pracy duszpasterskiej stały na coraz wyższym poziomie. Parafianie wiele czytali, interesowali się pracą naukową swego proboszcza, wspólnie z nim obchodzili Jego jubileusze kapłańskie: 25 lecie w 1867 roku oraz złoty jubileusz w 1892 roku.
Jesienią 1897 roku stan ks. Weltzla uległ pogorszeniu. Rano 4.11.1897 roku poczuł się słabo, tak, że poprosiło Wiatyk i jeszcze tego dnia przed południem zmarł. Pogrzebodbyłsię8.12.1897 roku w kościele Tworkowie. Po nabożeństwie żałobnym trumna ze zwłokami ks. Weltzla została złożona-jak tego sobie życzył przy głównym wejściu do kościoła, gdzie oczekuje na zmartwychwstanie.