Brzezie jest usytuowane na prawobrzeżnym zboczu doliny rzeki Odry. Z jednej strony graniczy
z kanałem Ulga (wybudowanym w latach 1933-42) oraz zbiornikiem Racibórz Dolny (oddanym do użyt-
ku w roku 2020), a po drugiej stronie miejscowości wznosi się kilka wzgórz: najlepiej widoczne Lipki
(276.2 m n.p.m.) oraz mniejsze – Sosienka (251.8 m n.p.m.). Najwyższy punkt to zalesione wzgórze
Widok (281 m n.p.m.) blisko granicy z gminą Lubomia. Brzezie, jako dzielnica Raciborza,
zajmuje powierzchnię 13.63 km2 i zamieszkiwało je pod koniec 2022 roku ok. 2600 mieszkańców.
Geneza nazwy miejscowości nie jest w pełni znana. Różne nazwy, takie jak: Brzezy, Brzesa, Bresie,
Brzezie (a przez krótki czas w niemieckim brzmieniu Hohenbirken) mogły pochodzić od rzeczownika
„brzoza”, „brzezina” lub od słowa „brzeg”. Jeszcze inna teoria wywodzi nazwę miejscowości od słowa
„berg” oznaczającego góry, pagórki, których nie brakuje w krajobrazie Brzezia.
Pierwszy udokumentowany zapis potwierdzający istnienie miejscowości Brzezie datowany jest na
25.05.1223 roku. Wtedy to pojawia się nazwa miejscowości w brzmieniu Villa de Breze, jako przedmiot
darowizny księcia Kazimierza opolsko-raciborskiego dla konwentu sióstr Norbertanek z Rybnika.
W okresie średniowiecza Brzezie ze swoją główną częścią, folwarkiem rycerskim, było pod włada-
niem rycerzy raciborskiego księcia, takich jak: Sadko, Tomas i Stanislaw von Bresa, Mikołaj Pirnozek, ród
rycerski Trachów z Brzezia, Piotr z Brzezia i inni.
Ważnym kolejnym udokumentowanym wydarzeniem jest wybudowanie pierwszego kościoła
w Brzeziu w roku 1331 pod wezwaniem św. Mateusza i Macieja.
W 1610 roku ówczesny właściciel Brzezia, Jan Reisewitz (wyznania luterańskiego), spowodował,
że kościół brzeski stał się kościołem filialnym parafii w Pogrzebieniu. Taki stan rzeczy trwał 300 lat,
do 1911 roku, kiedy to ponownie siedziba parafii katolickiej wróciła do Brzezia.
XIX wiek to okres gwałtownego rozwoju przedsiębiorczości na Śląsku, również w Brzeziu. Rosła także
liczba mieszkańców miejscowości: w 1783 roku było ich 322, a 60 lat później 1146.
Na początku XIX wieku na Lukasynie obok karczmy bracia Łukasz/Lukas wybudowali fabrykę dachó-
wek.W latach 1830-40 również na Lukasynie przedsiębiorca JózefDoms zbudowałmłyn napędzanyma-
szyną parową wraz z tłocznią oleju. Stał się on wkrótce jednym z przodujących producentówmąki i oleju
na Górnym Śląsku. W 1919 roku wybuchł tam tragiczny w skutkach pożar, który pochłonął 32 ofiary,
w tym 23 osoby z Brzezia.
W 1875 roku Teodor Pyrkosz założył fabrykę tłuszczów Ceres (później teren firmy EMA w Kościarni).
W 1875 na wzgórzu Widok wybudowano bardzo popularną przez ponad 100 lat restaurację
Aussicht, a w kilka lat później obok wieżę widokową.
W 1906 roku zostaje poświęcony nowy, istniejący do dziś, kościół parafialny.
Rok późnej odsłonięto w lesie Widok kamień-pomnik na cześć poety Józefa von Eichendorffa.
Został on zniszczony w 1945 roku, po czym w roku 2006 odbudowany.
W 1903 roku uruchomiono kolej wąskotorową na trasie: Gliwice-Markowice–Lukasyna–
Płonia. Później, w 1925 roku uruchomiono normalnotorowe kolejowe połączenie Olza–Brzezie
i wybudowano budynek stacji kolejowej. Po 1949 roku linia została przedłużona do Markowic,
lecz w roku 2012 trasa została zamknięta.
W 1913 roku na wzgórzu przy wjeździe do Brzezia z Lukasyny została wybudowana tzw. wie-
ża Bismarcka. Wieża została zniszczona w 1933 roku, tym niemniej nazwa terenu Bismark funk-
cjonuje do dziś.
Po zakończeniu I wojny światowej ostateczny przebieg granic pomiędzy Polską a Niemcami
był przedmiotem walk w trakcie trzech powstań śląskich (1919, 1920 i 1921), w których
uczestniczyło również wielu mieszkańców Brzezia. W efekcie przeprowadzonego plebiscytu,
jak i wyniku III powstania śląskiego, wieś Brzezie została włączona do Polski z granicą przebiega-
jącą na Lukasynie.
W 1921 roku na miejscu spalonego młyna Domsa na Lukasynie T. Żurek wybudował zakład
przeróbki skór Garbarnia. Przedsiębiorstwo funkcjonowało do 1993 roku.
W 1917 roku do nowo wybudowanego klasztoru w Brzeziu dotarło Zgromadzenie Sióstr Maryi
Niepokalanej.W latach 1933-1936 przebywała tamHelenaHoffmann– Sługa Boża SiostraDulcissima.
Brzezie z racji swoich walorów turystycznych było częstym celem wędrówek i spacerów,
również osób spoza Brzezia. Sprzyjały temu wytyczone jeszcze z XIX wieku dwie aleje lipowe prowa-
dzące z Raciborza na Dębicz i na Widok. Spacerowicze mieli również okazję skorzystać z szerokiej lo-
kalnej oferty gastronomicznej w takich miejscach jak: stylowa restauracja Elysium, U Siedlaczka/ Pod
Widokiem, Brzeska Szwajcaria (później U Proskego/Cafe Finezja) oraz Aussicht/Widok. Ten ostatni
obiekt, długo kojarzony z Brzeziem, funkcjonował przez ponad 100 lat jako restauracja i kawiarnia,
ale również jako hotel, punkt widokowy i miejsce rekreacji. Niestety uległ całkowitemu zniszczeniu
po pożarze w 2010 roku.
Ważnymi wydarzeniami dla społeczności Brzezia były odpusty: św. Anny i św. Mateusza
i Macieja. Na tą okoliczność już kilka tygodni wcześniej przyjeżdżały do Brzezia karuzele
i strzelnice. Stały one najpierw u zbiegu ulic Brzeskiej i Pogrzebieńskiej, później obok restauracji
U Proskego. Odpusty były okazją do spotkań mieszkańców i wspólnego świętowania.
Okazjonalnie do Brzezia przyjeżdżało też kino objazdowe. Filmy były wyświetlane w sali
U Proskego oraz w sali Straży Pożarnej przy ul. Bitwy Olzańskiej.
27 maja 1975 roku w efekcie reformy administracyjnej wieś Brzezie stała się dzielnicą miasta
Raciborza, a cały Racibórz wraz z utworzonym powiatem został włączony do województwa
katowickiego (obecnie śląskiego).
