BRZEZIE NAD ODRĄ
  • Historia
    • Historia wsi Brzezie
    • Historia szkoły
    • Historia kościoła
  • Wydarzenia
  • Artykuły
  • Archiwum
    • 1993
    • 1994
    • 1995
    • 1996
    • 1997
    • 1998
    • 1999
    • 2000
    • 2001
    • 2002
    • 2003
    • 2004
    • 2005
    • 2006
    • 2007
    • 2008
    • 2009
    • 2010
    • 2011
  • Kamienie Graniczne Brzezia
  • Galeria
  • Kontakt
24 listopada 2023

Kościół i parafia – „Brzezie – 800 lat”

Kościół i parafia – „Brzezie – 800 lat”
24 listopada 2023

Informacje o istnieniu parafii, a ściślej, kościoła w Brzeziu, pochodzą z 1383 roku. Przytacza je dziewiętnastowieczny autor opracowań historycznych Augustyn Weltzel w pozycji „Chronik der Parochie Pogrzebin” wydanej w Raciborzu w roku 1888. Czytamy tam, że 17 sierpnia 1383 roku Książę Raciborski Jan zapewnia, iż: Proboszcz z Brzezia powinien otrzymać osobne ofiary mszalne od właściciela. Dowodzi to, że w 1383 roku istniał już w Brzeziu kościół.

Na zdjęciach od lewej: pierwszy drewniany kościółek sprzed rozbudowy w roku 1746, kościółek w XIX wieku (został powiększony w 1746 roku przez co wieża znalazła się tuż
przy kościele); widok kościoła z roku 1906

Z kolei z protokołu z wizytacji kanonicznej z roku 1679 dowiadujemy się, że kościół powstał już w 1331 roku.

Zdjęcie nowego kościoła w trakcie budowy oraz pismo, które umieszczono w wieży kościoła (w tzw. kapsule czasu), rok 1906

Inne wzmianki obrazujące historię brzeskiego kościoła pochodzą z początków XVII wieku i mają związek z okresem reformacji, kiedy to duża część szlachty górnośląskiej przeszła na protestantyzm. Nie ominęło to także Brzezia, ponieważ zwolennikiem reformacji był także Jan Reiswitz von Kanderzin, który w 1598 roku objął Brzezie po śmierci swojego ojca Jana. Wiadomo, że na początku XVII wieku nowy właściciel samowolnie zaangażował protestanckiego kaznodzieję i osadził go w brzeskim kościele. Sprzeciwiając się tym działaniom władze Raciborza, do którego należała w ówczesnym czasie część Brzezia, zwróciły się do biskupa wrocławskiego Jana VI von Sitscha (1600 – 1608) o ustanowienie w tej wsi katolickiego duchownego. W marcu 1607 roku biskup zwrócił się o to bezskutecznie do von Reiswitza jako patrona kościoła. Brak zgody von Reiswitza spowodował skierowanie sprawy do starosty księstwa, barona Krzysztofa von Proskaua, za naruszenie jurysdykcji biskupa i zarządzeń dworu cesarskiego. Wszystkie te działania okazały się bezskuteczne, ponieważ następca na wrocławskim tronie biskupim, Karol, arcyksiążę austriacki, w 1610 roku wysłał kolejne pismo do von Reiswitza. W tej sytuacji Racibórz chciał połączyć kościół w Brzeziu, znajdujący się w jego dobrach komornych a pozbawiony proboszcza, ze świątynią w Pogrzebieniu. Temu jednak w 1611 roku sprzeciwiła się krajowa izba sądowa, obsadzona w większości przez protestantów.

Do nowego kościoła przeniesiono wiele elementów wystroju z kościółka drewnianego, w tym ołtarz (na zdjęciach prezbiterium starego kościoła oraz herby OppersdorffówiPrażma)

Wspomniany wyżej protokół z wizytacji kanonicznej z 1679 roku wymienia kościół w Brzeziu jako powstały w 1331 roku, jednak połączony z parafią w Pogrzebieniu. Z zawartego w nim opisu dowiadujemy się, że był poświęcony świętym apostołom Mateuszowi i Maciejowi, zbudowany był z drewna, z polepą z gliny wewnątrz i na zewnątrz. Miał około 18 m długości i 10 m szerokości. Podłoga była wyłożona cegłami, a sufit drewnem. Miał trzy niepoświęcone ołtarze, dlatego msze odprawiano przy ołtarzu przenośnym. W 1644 roku kościół przebudowano. Dzwonnica, także z drewna, miała trzy dzwony. Z wyposażenia wymieniono m.in. dwa srebrne kielichy oraz miedziane pozłacane cyborium, srebrny pozłacany krzyż i monstrancję. Odnotowano, że do dóbr kościelnych należał młyn i staw, a Magdalena Pacharzyna z Brzezia podarowała kościołowi łąkę.

Ostatnia procesja Bożego Ciała prowadzona przez ks. Karola Riedla, rok 1913
Parafianie pod krzyżem przy starym kościele

Z opracowania Augustyna Weltzla dowiadujemy się także, że w roku 1697 kościół otrzymał nowe fundamenty i nową w drewnie wyżłobioną chrzcielnicę. W inwentarzu kościół posiadał: dwa srebrne kielichy, miedzianą pozłacaną czarę, srebrny pozłacany krzyż, monstrancję, kadzidło, mosiężną lampę, pięć jednakowych ornatów. Wewnątrz kościoła znajdowało się 17 obrazów.

rok 1916
rok 1931 (25 lat kościoła)
rok 1934
1956 (50 lat kościoła)

W 1887 roku w kościele znajdowała się jeszcze stara tablica, która w języku polskim oznajmiała, iż świątynię przebudowano w 1746 roku a prowizorami kościoła byli Mikołaj Jendrzejczik oraz Błażej Cierla. W dokumencie z 1755 roku ówczesny proboszcz Ignacy Skiba skarżył się na zły stan dachu plebanii w Pogrzebieniu. Stwierdził także, że spalona plebania w Brzeziu winna być odbudowana. Papież Pius VII (1800 – 1823) w pierwszym roku swojego pontyfikatu udzielił odpustów zupełnych wiernym, którzy w dzień św. Macieja i św. Mateusza albo w następną niedzielę przystąpią do spowiedzi i przyjmą komunię świętą. Odpust potwierdziła kuria wrocławska 5 listopada 1800 roku.

lata 30-ste XX w.
rok 1956 (50 lat kościoła)
Panorama Brzezia, rok 2008

Kolejny opis kościoła pochodzi z 1828 roku. Miał długość 23 m i 13 m szerokości. Ołtarz główny poświęcono św. apostołom Mateuszowi i Maciejowi. Cmentarz służył parafianom z Brzezia i Nieboczów. Wybitny historyk sztuki, dr Luchs, który w latach 70. XIX wieku opisał prawie wszystkie śląskie zabytki, o kościele w Brzeziu pisał, że jest skromny, drewniany, z uderzająco małym i niskim, płasko zamkniętym chórem. W kościele znajdowały się okna w stylu neoromańskim. Nawa była nakryta beczkowym stropem. Krzyż ozdabiał łuk triumfalny, oddzielający prezbiterium od nawy głównej. Całość była nieźle pomalowana. Ściany boczne miały polepę z gliny pomalowaną na biało. Uwagę zwracał bardzo stromy dach. Wieża stała dość blisko ściany zachodniej.

ks. Karol Riedel
1911 – 1913
ks. Feliks Borzucki
1913 – 1938
ks. dr Alfons Fross
1938 – 1945
ks.Franciszek Klimza 1945-1960
ks.dr Rudolf Adamczyk 1956

Parafianie Brzezia od 1898 roku czynili starania o zbudowanie nowego kościoła. Jednak dopiero w 1904 roku zlecenie na opracowanie projektu otrzymał berliński architekt Oskar Hossfeld. Zaprojektował on jednonawowy kościół w stylu modernistycznym, który został wykonanym z cegły klinkierowej, częściowo tynkowany. Fasadę zwieńczono szczytem ze stylizowanymi wolutami. Trzy portale ozdobiono płycinami. Umieszczone w fasadzie dwa okna otrzymały kształt i obramowania wyraźnie secesyjne. Do ściany północnej przylega czworoboczna wieża, nakryta hełmem w stylu neobarokowym, zwieńczonym ostrosłupową iglicą. Budowla ma boczną dobudówkę od północy, stanowiącą niższą nawę boczną. Nawa główna jest nakryta drewnianym stropem z ozdobnymi kasetonami. Trójbocznie zamknięte prezbiterium jest sklepione kopulasto.

ks. Alfred Wołowczyk 1956 – 1978
ks.Alojzy Ostrowski 1978 – 1996
ks.Stanisław Nocoń 1996 (administrator)
ks.Antoni Pieczka 1996 – 2002
ks.Kazimierz Kopeć 2002 – 2011

Poświęcenie kamienia węgielnego nastąpiło 24 września 1904 roku. Pracami budowlanymi kierował budowniczy Józef Kuballa z Raciborza. Poświęcenie nowej budowli miało miejsce 5 listopada 1906 roku. Kościół ma późnobarokowy wystrój. Wyposażenie pochodzi częściowo ze starej świątyni. Ołtarz główny oraz oba ołtarze boczne są barokowe i pochodzą z XVII wieku. Polichromię wykonał Józef Langer z Wrocławia w 1909 roku. W 1971 roku została ona zamalowana. Stary kościół drewniany, stojący opodal nowej budowli, rozebrano w 1907 roku. 17 listopada 1911 roku w Brzeziu reaktywowano odrębną parafię, do której należały także Nieboczowy, które w 1930 roku zbudowały swój własny kościół. Wkrótce po powołaniu parafii, w latach 1912 – 1913, rozpoczęto budowlę klasztoru. W 1917 roku przybyły do Brzezia pierwsze przedstawicielki Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej z domu macierzystego we Wrocławiu.

Brzezie – 800 lat historia

Poprzedni wpisRuch społeczny, kultura, sport - "Brzezie - 800 lat"Następny wpis Brzeskie podania i legendy - "Brzezie - 800 lat"

Klucze

Brzezie Brzezie – 800 lat historia Jan Darowski Józef Gawlina Kamienie Graniczne Brzezia miejsca Osoby religia Zgromadzenie Sióstr Maryi Niepokalanej

Kategorie

  • 1993
  • 1994
  • 1995
  • 1996
  • 1997
  • 1998
  • 1999
  • 2000
  • 2001
  • 2002
  • 2003
  • 2004
  • 2005
  • 2006
  • 2007
  • 2008
  • 2009
  • 2010
  • 2011
  • Archiwum
  • Artykuły
  • Bez kategorii
  • BRZEZIE – 800 lat
  • Galeria
  • Kamienie Graniczne Brzezia

Kategorie

Klucze

Brzezie Brzezie – 800 lat historia Jan Darowski Józef Gawlina Kamienie Graniczne Brzezia miejsca Osoby religia Zgromadzenie Sióstr Maryi Niepokalanej
Wykonanie R-Media 2020

Brzezie nad Odrą

Kontakt:

Ireneusz Burek

ireneusz@raciborz.com.pl